Ons elektriciteitsnet raakt steeds voller. Dat voelen we sneller dan we denken. Waar de energietransitie lange tijd vooral ging over verduurzamen, wordt nu steeds duidelijker dat het net elektriciteitsnet daar nog niet klaar voor is. Het fenomeen netcongestie speelt een steeds grotere rol in onze plannen voor nieuwbouw, renovatie en verduurzaming. En als we niet oppassen, loopt de vaart eruit.
Netcongestie ontstaat wanneer de vraag naar elektriciteit op bepaalde momenten groter is dan het elektriciteitsnet aankan. Het gaat dan niet alleen om de totale hoeveelheid stroom, maar vooral om piekmomenten waarop veel mensen of bedrijven tegelijkertijd stroom gebruiken. Mark Sprenkels (manager Kenniscentrum Energietransitie bij Breman) legt uit: “We zijn op drie vlakken tegelijk aan het elektrificeren: we verwarmen onze woningen steeds vaker met een warmtepomp, koken elektrisch en laden onze elektrische auto’s op. En dat allemaal rond dezelfde tijd, bijvoorbeeld als we thuiskomen van ons werk.” Dat zorgt voor overbelasting van het net. De netbeheerders moeten steeds vaker ‘nee’ verkopen: er kan geen nieuwe aansluiting meer bij, geen extra laadpaal, geen uitbreiding van een bestaande installatie. Dat geldt nu vooral voor grote vastgoedprojecten, maar op termijn ook voor particuliere woningen.
Het probleem rondom netcongestie groeit zo snel, omdat een paar ontwikkelingen samenvallen:
- De gaskraan moet dicht, dus we zoeken naar alternatieven.
- Elektrisch koken, verwarmen met warmtepompen en elektrisch rijden is inmiddels de norm.
- We moeten sneller en meer bouwen om de woningnood aan te pakken.
- Steeds meer mensen leggen zonnepanelen en willen energie terugleveren.
Het net kan deze groei nauwelijks bijbenen. Niet door onwil, maar door een combinatie van factoren: een tekort aan mensen, financiële ruimte, materialen en tijd. “Soms duurt het wel zes jaar voordat een verdeelstation vervangen wordt,” aldus Mark.
Niet alleen het verbruik van elektriciteit veroorzaakt congestie. Ook het terugleveren van stroom, bijvoorbeeld via zonnepanelen, loopt tegen grenzen aan. Zonnepanelen schakelen zichzelf uit als het net te vol is, zonder dat je het merkt. Dat is goed voor het net, maar zuur voor de consument die dacht ‘lekker duurzaam bezig’ te zijn. Het gevolg is dat je duurzame energie opwekt, maar het is natuurlijk waardeloos als die niet kunt gebruiken of opslaan. Dat is niet alleen frustrerend, het ondermijnt ook het draagvlak voor verduurzaming.
De impact van netcongestie is groter dan je denkt. Verduurzamingsprojecten lopen vast omdat duurzame installaties niet kunnen worden aangesloten. Nieuwbouwprojecten komen niet van de grond, terwijl de woningnood alleen maar groeit. Bedrijven die willen uitbreiden, lopen tegen de maximale aansluiting van het net aan en moeten hun plannen uitstellen. Volgens Mark is het geen vraag of dit impact heeft, maar wanneer je het gaat merken. “Wat nu vastloopt in de planfase, merken we over een paar jaar in de uitvoering. En dan is het eigenlijk al te laat.”
Er zijn zeker kansen. Netcongestie dwingt ons simpelweg om slimmer na te denken over het gebruik en de opslag van energie. Als je daarover nadenkt, dan liggen er volop kansen, zoals:
- Collectieve systemen: systemen waarbij meerdere woningen of gebouwen samen energie opwekken en gebruiken.
- Hergebruik van energie: vasthouden van energie is de eenvoudigste manier om de energievraag te verlagen. Bijvoorbeeld door geen energie verloren te laten gaan door de gebouwschil en door het hergebruiken van energie uit afvalwater en ventilatie.
- Slimme sturing in woningen en gebouwen: bijvoorbeeld door apparaten op verschillende momenten aan te laten springen zonder comfortverlies of productieverlies.
- Verspreiden van verbruik over de dag: zo worden pieken afgevlakt.
- Opslag van energie: bijvoorbeeld in batterijen, warm water of zelfs in de massa van een gebouw.
Het goede nieuws? Veel van deze oplossingen bestaan al. Ze worden alleen nog niet overal toegepast of in de plannen meegenomen.
Als we netcongestie niet actief aanpakken, dan heeft dat directe gevolgen. Zo kan de energietransitie onder druk komen te staan, omdat duurzame oplossingen als warmtepompen en laadpalen niet meer aangesloten kunnen worden. Ook kunnen bouwprojecten worden stilgelegd of uitgesteld, terwijl we juist een enorme woningbouwopgave hebben in Nederland. En ook de betrouwbaarheid van ons elektriciteitsnet kan in het geding komen: waar we nu bijna blind kunnen vertrouwen op stroom uit het stopcontact, groeit de kans op storingen. Tegelijkertijd stijgen de kosten voor gebruikers, bijvoorbeeld door vertragingen of investeringen die niet renderen of door alternatieve oplossingen die achteraf moeten worden bedacht. Met andere woorden: we riskeren vertraging, hogere lasten en een energie-infrastructuur die niet toekomstbestendig is.
Bouwbedrijven, woningcorporaties, installateurs, beleidsmakers – dit is het moment om samen te werken. Netcongestie is geen probleem dat je alleen bij de netbeheerder kunt neerleggen. Het vraagt om slimme ontwerpen, bewuste keuzes en vooral: samenwerking in de hele keten. Bij Breman zijn we hier volop mee bezig. We zien netcongestie niet alleen als uitdaging, maar ook als kans om te innoveren en samen het verschil te maken.
Wil je weten hoe wij hiermee omgaan, of hoe we hierin kunnen samenwerken? Neem gerust contact met Mark Sprenkels van het Kenniscentrum Energietransitie.
